Wat is vrijheid?
Dat is moeilijk te beantwoorden. Net zo moeilijk als de vraag: wat is kunst? Of wat is liefde? Iedereen heeft er een beeld bij of een opvatting over, maar het betekent voor lang niet iedereen hetzelfde. Vrijheid wordt vaak vooral duidelijk in relatie tot zijn tegenhanger: onvrijheid.
Belangrijke vrijheden
In 1941 noemde Roosevelt, de toenmalige president van Amerika, in een rede vier vrijheden die volgens hem het allerbelangrijkst waren: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijwaring van gebrek, vrijwaring van angst. De eerste twee vrijheden zijn positieve vrijheden. Je hebt een recht: je bent vrij om je mening te uiten, en je hebt het recht je eigen godsdienst uit te oefenen. De laatste twee zijn negatieve vrijheden. Je hebt iets niet en juist daardoor kun je je vrij voelen. Doordat je bijvoorbeeld geen honger, armoede of angst hebt voel je je vrijer.
Balans
Meestal voel je je vrij door een combinatie van negatieve en positieve vrijheid. Wat je nodig hebt om je doelen te verwezenlijken én de afwezigheid van zaken die je daarbij zouden kunnen belemmeren. Vrijheid is een dynamisch begrip. Het is de kunst om er zelf zo goed als je kunt vorm aan te geven, in afstemming met de wereld om je heen.
Positieve vrijheid
Dit is vrijheid waarbij er zaken van buiten nodig zijn zodat je je vrij kunt voelen. Bijvoorbeeld wetten die je beschermen tegen discriminatie. Je bent vrij om….vul maar in. Om bijvoorbeeld je mening te uiten. Positieve vrijheid geeft je de ruimte om jezelf te ontplooien.
Negatieve vrijheid
Negatieve vrijheid is niet zo slecht als het klinkt. Het is vergelijkbaar met een test bij de dokter. Als die negatief is betekent het meestal dat je iets niet hebt en ben je daar blij mee. Bij negatieve vrijheid word je niet belemmerd of tot iets gedwongen. Allerlei zaken die je vrijheid zouden kunnen beperken zijn afwezig. Je bent vrij van… vul het maar in. Bijvoorbeeld vrij van een overheid die zegt wat je moet doen. Of: vrij van oorlog.
