Indonesië was lange tijd een kolonie van Nederland: Nederlands-Indië. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Nederlands-Indië vanaf het voorjaar van 1942 bezet door Japan. Op 15 augustus 1945 gaf Japan zich over. Twee dagen later riep Indonesië de onafhankelijkheid uit, maar Nederland erkende dit niet. Na de daarop volgende gewelddadige periode sloegen Nederlandse troepen hard terug. Onder internationale druk trok Nederland zich eind 1949 terug uit deze dekolonisatieoorlog. Veel Europese en Nederlands- Indische inwoners van Nederlands-Indië voelden zich niet veilig en gingen naar Nederland. De sporen van deze geschiedenis zijn voor veel mensen nog hartstikke actueel. Hoe? En wat heeft dit anno 2020 met jou te maken?
Elk jaar wordt op 15 augustus het einde van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië herdacht. Een geschiedenis waar vaak minder aandacht voor is, maar die evengoed een enorme impact heeft gehad – soms generaties lang. Drie jongeren vertellen hoe het hen heeft gevormd.
Hun families hebben generaties lang in de kolonie Nederlands-Indië gewoond.
EVEN VOORSTELLEN:
Quinten de Visch Eijbergen (23), grafisch ontwerper – van Indische afkomst
Natasha Santoso (20), student South and Southeast Asian Studies met focus geschiedenis – Indonesische achtergrond
Maxime Verbeij (27), beleidsmedewerker – Chinees-Indonesische achtergrond
HERDENKEN?
Quinten: “Op de herdenkingsdagendoe ik niets bijzonders. Dat komt vooral doordat we in mijn familie eigenlijk altijd bezig zijn met alles rondom de vrijheid van Nederlands-Indië; we hebben er geen specifieke dag voor nodig. Mijn opa en oma hebben geprobeerd na de bevrijding in Indonesië te blijven, maar moesten uiteindelijk toch vluchten naar Nederland. Als er nu iets op het nieuws is over vluchtelingen, dan voelt mijn familie zich daardoor meteen betrokken. Het grijpt hen aan; het doet hen denken aan hun eigen verhalen.”
Maxime: “Herdenken is meer een vanzelfsprekendheid voor mij: het hoort erbij, ik ben ieder jaar stil op 4 mei, maar ik heb er verder niet een speciaal gevoel bij. Ook niet bij 15 augustus. Mijn oma sprak weinig over de oorlog, maar vlak voordat ze overleed, vroeg ze of de bloemen van haar crematie bij het herdenkingsmonument in Amstelveen gelegd mochten worden. Dat was eigenlijk de eerste keer dat we het er zo over hebben gehad. Verder waren er alleen korte cowboyverhalen, over hoe ze bij mijn opa in de auto sprong om mee te gaan naar Nederland.”
Natasha: “Ik heb weinig met de herdenkingen, maar dat komt ook omdat ik nog maar kort in Nederland ben: ik ben hier om te studeren en woon in Indonesië. Daar doe ik er ook niets mee; ik kende de datum 15 augustus wel, maar wist niet dat die dag herdacht werd. Dat komt, denk ik, doordat mijn familie relatief weinig met de oorlog te maken heeft gehad, mijn oma is wel gevlucht, maar was nog vrij jong. En in Indonesië is er meer aandacht voor de Onafhankelijkheidsdag op 17 augustus.”
DE GESCHIEDENIS NU
Quinten: “Mijn familie heeft het wel eens over ‘Indisch zwijgen’. Veel opa’s en oma’s praten niet over de oorlog. Van mijn vader werd verwacht dat hij zich vooral zou aanpassen. Ik heb het idee dat mijn generatie eindelijk kan praten over alle narigheid die er gebeurd is tijdens en na de oorlog en ook mag zeggen wat we ervan vinden. Ik denk dat Nederlanders het moeilijk vinden om de foute kanten van Nederlands-Indië te erkennen. Dat Nederland toen ook heel veel fout heeft gedaan en mensen schade heeft berokkend. Terwijl ook dat onderdeel is van de Nederlandse geschiedenis. Gelukkig worden steeds meer jongeren historisch bewust. Ik geloof heel erg dat als je je eigen geschiedenis kent, je jezelf ook iets beter kent.”
Maxime: “Ik herken wel die frustratie. Ik zag het ook bij mijn oma. Ze vertelde hoe zij binnenkwam in een land dat zwaar had geleden, met weinig erkenning voor haar eigen leed. ‘Bij jullie was het tenminste warm en jullie konden kokosnoten eten: wie heeft er nou echt geleden?’, werd er tegen haar gezegd. Zelf wist ik ook niet alles; ik kreeg pas een beter beeld toen ik De tolk van Java las, een roman over Nederlands-Indië.”
Natasha: “In Indonesië leerde ik juist dat de Nederlanders fout waren. Ik begreep daarom ook niet waarom mensen na de onafhankelijkheid van Indonesië naar Nederland wilden. In Nederland spreek ik nu mensen die juist die keuze hebben gemaakt. Nu snap ik dat ze soms niet anders konden, omdat het voor hen ook niet veilig was. Daardoor weet ik nu dat niet alles uit een geschiedenisboek te leren is; pas als je mensen spreekt, snap je de achtergrond beter. Ik verdiep me daar graag in: geschiedenis boeit me, daarom studeer ik het. Die interesse is ontstaan doordat het onderdeel is van mijn eigen achtergrond, ook al heeft het geen invloed gehad op mijn persoonlijke leven.”
IDENTITEIT
Quinten: “Mijn moeder is Nederlandse, die roots voel ik absoluut. Maar ik zeg ook altijd dat ik een kind ben van een immigrant en een vluchteling. Want mijn vader is niet vrijwillig hiernaartoe gekomen, hij is echt gevlucht, ook al zien veel mensen dat niet zo. Ik probeer me altijd te verplaatsen in hoe mijn familie zich toen heeft gevoeld. Daardoor raakt het me als ik mensen en zelfs sommige politici racistische dingen hoor zeggen. Dan voel ik me nog meer het kind van mijn vader.” Maxime: “Ik denk wel dat de geschiedenis van Nederlands-Indië mij gevormd heeft, al voel ik het niet bewust. Toch zit het in me, net zoals de geschiedenis van de Nederlandse familie van mijn vader. Maar het is net als mijn achtergrond: ik word ‘s ochtends niet wakker met de gedachte: ik ben Indisch. Al voel ik me wel echt mislukt als ik mijn rijst verkeerd kook.”
Natasha: “Mijn familie heeft er weinig van meegekregen, daarom ben ik er niet persoonlijk door gevormd. Maar doordat ik me er later in ben gaan verdiepen, ontdekte ik dat een verhaal meerdere kanten heeft. Je kan op dezelfde plek zijn, op hetzelfde moment, maar toch iets heel anders ervaren. En dat kan invloed hebben, generaties lang.”
MEER WETEN
Wil je meer weten over deze geschiedenis, dan is vanaf 2020 Nederlands-Indië in multiperspectief, een online omgeving voor jongeren, beschikbaar. Je vindt er verhalen en opdrachten over thema’s als identiteit en (on)vrijheid. In elk verhaal kom je verschillende dilemma’s, keuzes en standpunten tegen. Wat heeft deze geschiedenis in 2020 met jou te maken? Voor welke keuzes sta jij? Deel jij dezelfde standpunten als die van je vrienden? En, hoe kun jij zelf verschil maken? Wil je alvast meer weten, kijk dan op https://inclusiefindie.nl/