Waar ligt jouw grens: reis van een vluchteling

22 maart 2022

Met je Nederlandse paspoort kan je zonder visum naar 185 landen reizen. Dat maakt het een van de waardevolste reisdocumenten ter wereld. Maar wat is je paspoort waard als je uit Syrië komt? Volg de reis van Sami.

Reizen is voor ons zo vanzelfsprekend dat we er niet bij stilstaan dat er grenzen bestaan. Voor nog geen honderd euro vliegen we binnen een paar uur naar Londen, Rome of Barcelona. Ga je met de auto, dan sta je binnen de Europese Unie nooit meer voor een grens te wachten. Met je Nederlandse paspoort kan je zonder visum naar 185 landen reizen. Dat maakt het een van de waardevolste reisdocumenten ter wereld. Voor jongeren uit andere landen is dat een heel ander verhaal. Het minst waardevol zijn de paspoorten van Afghanistan en Syrië (30 en 32 visumvrije landen). Juist uit deze landen komen veel vluchtelingen die – op de vlucht voor oorlog – bescherming zoeken in andere landen. Maar hoe komen ze daar dan? Zij worden gedwongen ‘The Game’ te spelen.

Vluchtelingen bivakkeren in tentjes en kraakpanden, zonder water, elektriciteit, verwarming of sanitaire voorzieningen.

THE GAME
“We waren bijna in Europa”, vertelt Sami (17) uit Syrië. “Vlak voordat we de grens naar Slovenië wilden oversteken, pakte de Kroatische politie ons. Ze namen ons geld af en vernielden onze telefoons. Dat is het ergste wat ze kunnen doen, want daarmee vinden we onze route, bellen we met onze ouders thuis en houden we contact met vrienden via Facebook. Toen ze onze telefoons kapot hadden gemaakt, begonnen ze ons te slaan. Terwijl ze sloegen zeiden ze: ga weg, ga terug naar Bosnië.”

In Europa gaan de grenzen voor vluchtelingen op slot. De grens illegaal oversteken, ‘The Game’, zoals jonge migranten het noemen, is steeds moeilijker en gevaarlijker geworden. Er raken jongeren gewond, vermist en sommige gaan zelfs dood. Maar wie asiel in Europa wil aanvragen, is gedwongen ‘het spel’ te spelen. Teruggaan is vaak ook geen optie, want thuis is er niets meer.

Grenswachters vernielen stelselmatig telefoons.

“Mijn telefoon is mijn moeder en mijn vader geworden”

Sami, 17, Kobani, Syrië Sami vluchtte vijf jaar geleden met zijn ouders vanuit Syrië naar Turkije. Hij werkte er als knechtje in een distributiecentrum, waar hij dagen van 17 uur maakte. Toen hij ziek werd van het werk, besloot hij naar Europa door te reizen. Zijn reis leidde o.a via de nieuwe, gevaarlijke route door de bergen van Montenegro. ‘De bergen zijn daar zo stijl als een muur,’ vertelt Sami. Hij kent de gevaren van de volgende ‘etappe’ op zijn reis. Toch heeft hij er vertrouwen in dat hij het haalt. ‘GPS is onze vader en moeder geworden.’ Hij wil het liefst naar Noorwegen.

Sami vluchtte vijf jaar geleden voor het oorlogsgeweld met zijn ouders vanuit Kobani in Syrië naar Turkije. “Islamitische Staat heeft mijn stad ingenomen. Ze hebben veel mensen vermoord en alles kapot gemaakt.” In Turkije kon Sami niet naar school, maar moest hij als knechtje in een distributiecentrum werken, vaak 17 uur per dag. Toen hij ziek werd van het werk, besloot hij naar Europa door te reizen. Het kostte hem al zijn spaargeld (3.000 euro) en bijna zijn leven. Verstopt in een vrachtwagen stak hij de grens met Griekenland over. Vanaf daar moest hij lopend door Albanië en Montenegro. Uiteindelijk bereikte hij Bosnië en Herzegovina, op de drempel van de Europese Unie. Hier bivakkeert Sami weken tussen duizenden andere vluchtelingen, waaronder veel jongeren; sommigen zijn pas twaalf jaar oud.

Sami zoekt de juiste route. ‘Zonder GPS zou ik verloren zijn.’

Wit brood en sardientjes uit blik is het enige dat de jongens te eten krijgen van hulporganisaties.

TIEN DAGEN LOPEN
Het blijkt de moeilijkste grens tot nu toe. Om hiervandaan door te reizen moeten de jongeren door zeer gevaarlijk gebied. Het is ongeveer tien dagen lopen, over bergen, door woest stromende rivieren naar de grens met Slovenië. In het niemandsland liggen nog mijnen uit de Balkanoorlog, er zitten beren, wilde zwijnen en wolven. Toch heeft Sami er vertrouwen in dat hij het haalt. Hij heeft zijn zinnen gezet op Duitsland. Voor hij vertrekt stippelt hij op zijn telefoon de route uit op Google Maps. In zijn backpack zit extra kleding, eten in blik en – het belangrijkste – twee powerbanks. “Mijn telefoon is mijn moeder en mijn vader geworden”, zegt hij lachend.

WAAROM NIET VLIEGEN?
Minder dan 2% van de asielaanvragen in Nederland wordt gedaan op Schiphol. Veruit de meeste mensen komen dus over land en hebben eenzelfde heftige reis als Sami moeten afleggen. Maar als mensen asiel mogen aanvragen in Europa, waarom vliegen ze dan niet? Dat heeft te maken met hun paspoort en visumplicht. Met een Syrisch paspoort kun je niet zonder visum naar Europa komen, maar een visum wordt (bijna) niet gegeven. En wie geen visum heeft komt het vliegtuig niet in.

Sami leert nu de Duitse taal.

WAAR LIGT JOUW GRENS?

Voor sommige mensen is een paspoort een toegangskaart naar de wereld. Voor anderen vormt het juist een barrière voor de vrijheid die ze zoeken. De Henly Passport Index publiceert jaarlijks een lijst met welke paspoorten het meest en welke het minst toegang tot de rest van de wereld geven. Nederland stond in 2019 op plaats 5, Syrië op 103

De winter komt eraan, het kan hier 20 graden vriezen.

EN SAMI…?
Tien dagen later stuurt Sami een WhatsAppbericht: “Goodmorning, I am in Italy” – met een smiley erbij. Via Italië en Frankrijk bereikt hij uiteindelijk Duitsland. Zijn reis zit erop. Na aankomst in Duitsland ging Sami de asielprocedure in. Hij is veel aan het sporten en druk bezig met de Duitse taal te leren.